ikona domuStart|Aktualności|Strategia rozwoju gminy – kluczowy dokument planistyczny przyszłości

Strategia rozwoju gminy – kluczowy dokument planistyczny przyszłości

Czym jest strategia rozwoju gminy?

Strategia rozwoju gminy to perspektywiczny, wieloletni plan działania, który wyznacza strategiczne cele rozwoju lokalnej społeczności w perspektywie 10-15 lat. Dokument ten kompleksowo określa kierunki działań w trzech kluczowych sferach: społecznej, gospodarczej i przestrzennej.

Kluczowe elementy strategii:

  • Diagnoza– wszechstronna analiza stanu obecnego gminy, potencjału rozwojowego i istniejących wyzwań.

  • Wizja rozwoju – opis pożądanego stanu gminy w przyszłości, odzwierciedlający aspiracje mieszkańców i realne możliwości rozwojowe.

  • Cele strategiczne i operacyjne – konkretne, mierzalne cele wraz ze szczegółowymi zadaniami i projektami prowadzącymi do ich realizacji.

  • Model funkcjonalno-przestrzenny – novum wprowadzone do strategii rozwoju gminy, które czyni ją aktem prawa miejscowego od 2026 roku. Model ten definiuje docelowy układ elementów składowych przestrzeni gminy, obejmujący: strukturę sieci osadniczej wraz z rolą i hierarchią jednostek osadniczych, system powiązań przyrodniczych, główne korytarze i elementy sieci transportowych (w tym pieszych i rowerowych) oraz główne elementy infrastruktury technicznej i społecznej. To zupełnie nowe podejście integrujące planowanie strategiczne z planowaniem przestrzennym.

  • Podstawa dla planu ogólnego – strategia z modelem funkcjonalno-przestrzennym stanowi fundament dla opracowania planu ogólnego gminy, który zastąpi obowiązujące studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego najpóźniej do 30 czerwca 2026 r.

  • System finansowania – określenie źródeł finansowania planowanych działań, w tym możliwości środków zewnętrznych.

Zmiana charakteru prawnego strategii

Strategia rozwoju gminy z modelem funkcjonalno-przestrzennym stanie się aktem prawa miejscowego od 1 stycznia 2026 roku. To fundamentalna zmiana w porównaniu z dotychczasowym statusem dokumentu programowego. Wprowadzenie obowiązkowego modelu funkcjonalno-przestrzennego sprawia, że strategia zyskuje walor prawnie wiążący, stanowiąc podstawę dla kolejnych aktów planistycznych.

Powiązanie z planem ogólnym gminy

Na podstawie strategii rozwoju gminy powinien następnie powstać plan ogólny gminy, który zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym zastąpi dotychczasowe studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Plan ogólny będzie aktem prawa miejscowego, a obowiązujące studia stracą moc najpóźniej do 30 czerwca 2026 r., niezależnie od stanu zaawansowania prac nad planem ogólnym.

Przepisy przejściowe i terminy

Gminy, które nie posiadają jeszcze strategii rozwoju, powinny ją opracować do dnia 1 stycznia 2026 r. zgodnie z nowymi wymogami, w tym z obowiązkowym modelem funkcjonalno-przestrzennym. Ważne: gminy posiadające "stare" strategie opracowane bez modelu funkcjonalno-przestrzennego będą musiały je zaktualizować, aby mogły stanowić podstawę dla przyszłych planów ogólnych. W przeciwnym razie przepisy o obowiązku uwzględniania polityki przestrzennej gminy przy opracowywaniu planów ogólnych pozostaną "martwe".

Złożoność procesu opracowywania

Tworzenie strategii rozwoju gminy to wieloetapowy proces, który wymaga zaangażowania różnorodnych kompetencji i trwa kilka miesięcy:

Etap I: Przygotowanie fundamentów (60 dni roboczych)

  • Przygotowanie diagnozy sytuacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej

  • Wyciągnięcie wniosków dla strategii na podstawie przeprowadzonej analizy

Etap II: Formalizacja procesu (30 dni roboczych)

  • Uchwała rady gminy określająca szczegółowy tryb i harmonogram opracowania projektu strategii rozwoju gminy

  • Ustalenie trybu konsultacji społecznych

Etap III: Opracowanie projektu (32 dni robocze)

  • Stworzenie projektu strategii rozwoju gminy z modelem funkcjonalno-przestrzennym

Etap IV: Konsultacje społeczne (20 dni roboczych + 35 dni na realizację)

  • Konsultacje z sąsiednimi gminami i ich związkami

  • Konsultacje z lokalnymi partnerami społecznymi i gospodarczymi

  • Konsultacje z mieszkańcami gminy

  • Termin realizacji: 35 dni + sprawozdanie w terminie 30 dni od zakończenia procesu

Etap V: Ewaluacja (30 dni roboczych)

  • Ewaluacja trafności, przewidywanej skuteczności i efektywności realizacji strategii rozwoju

Etap VI: Opinia zarządu województwa (23 dni robocze)

  • Przedłożenie projektu strategii zarządowi województwa

  • Uzyskanie opinii dotyczącej sposobu uwzględnienia ustaleń w zakresie polityki przestrzennej

  • Termin na wydanie opinii: 30 dni (po upływie terminu brak opinii uważa się za pozytywną)

Etap VII: Ocena środowiskowa (24 dni robocze)

  • Przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu strategii

Etap VIII: Finalizacja

  • Przyjęcie strategii przez radę gminy w drodze uchwały

Znaczenie strategii dla gminy

  • Strategia porządkuje działania samorządu, czyniąc je spójnymi i skutecznymi w długoterminowej perspektywie.

  • Posiadanie strategii znacząco ułatwia aplikowanie o środki zewnętrzne, w tym fundusze europejskie, które często wymagają zgodności projektów z dokumentami strategicznymi.

  • Proces tworzenia strategii angażuje mieszkańców i lokalne organizacje w podejmowanie decyzji o przyszłości gminy.

  • Gminy z przemyślaną strategią rozwoju są bardziej atrakcyjne dla inwestorów i lepiej przygotowane na wyzwania przyszłości.

  • Od 2026 roku strategia z modelem funkcjonalno-przestrzennym będzie podstawą dla opracowania planu ogólnego gminy.

Wyzwania w opracowywaniu strategii

Przygotowanie strategii rozwoju gminy to zadanie wymagające:

  • Specjalistycznej wiedzy z zakresu planowania strategicznego, rozwoju lokalnego oraz przepisów prawnych

  • Umiejętności analitycznych niezbędnych do przeprowadzenia rzetelnej diagnozy

  • Doświadczenia w moderowaniu procesów partycypacyjnych i konsultacji społecznych z wieloma podmiotami

  • Znajomości metodologii ewaluacji i oceny oddziaływania na środowisko

  • Kompetencji w zakresie modelowania przestrzennego i planowania infrastrukturalnego

  • Zarządzania projektami z uwagi na wieloetapowość procesu i rygorystyczne terminy prawne

  • Koordynacji działań z różnymi instytucjami

Czas na działanie

Z uwagi na zbliżający się termin obowiązywania nowych przepisów oraz złożoność procesu obejmującego osiem szczegółowych etapów, gminy powinny już teraz rozpocząć przygotowania do opracowania lub aktualizacji swoich strategii rozwoju. Proces ten, prowadzony rzetelnie i z pełnym zaangażowaniem wszystkich interesariuszy, wymaga kilkumiesięcznej, skoordynowanej pracy i nie powinien być pozostawiony na ostatnią chwilę.

Profesjonalnie opracowana strategia rozwoju gminy to inwestycja w przyszłość, która przynosi wymierne korzyści zarówno samorządowi, jak i mieszkańcom przez wiele lat, stanowiąc jednocześnie podstawę prawną dla kluczowych decyzji planistycznych.